game over 2023

1 (40) 2023

Game over

Świat dookoła nas wariuje. I mamy na to mnóstwo dowodów. Brak sensu życia, zero wartości, skrajny indywidualizm, ucieczka przed odpowiedzialnością, strach przed katastrofą klimatyczną, czy wreszcie, ostatnimi czasy, globalna pandemia i wojna za naszą wschodnią granicą. Przez to wszystko nasza kultura ląduje dzisiaj na krawędzi depresji. Niestety, lekarstwa, którymi się ratujemy, są często gorsze od samej choroby. Znieczulamy się pracą i konsumpcją. Szukamy zbawienia w technice lub na kozetce terapeuty. Próbujemy kontrolować sytuację poprzez informacje, ale padamy ofiarą fake-newsów, baniek informacyjnych i teorii spiskowych. Wreszcie, gdy nie możemy uporządkować naszego makro- i mikrokosmosu, szukamy odpowiedzi w gwiazdach lub ezoterycznej duchowości.

Czy to już koniec? Czy nasza cywilizacja się wyczerpała? Czy pozostało nam jednie dumać nad zbankrutowanymi ideałami? W tym numerze „Teofila” mówimy, jak odnaleźć się w otaczającym nas chaosie i niepewności. Diagnozujemy, co poszło nie tak i wskazujemy drogi i bezdroża na przyszłość.
Game over? Spójrzmy na planszę jeszcze raz.

spis treści


mapa

Epoka po orgii
Justyna Melonowska

Fin de siècle
– eseje polityczno-społeczne 

Paradoksy monarchii i nowoczesności
Bede Mullens OP 
Ostatki ostatniej christianitas

Erik Ross OP 
Kronika przyszłości

Szymon Bialik OP

Spazmy duszy
postduchowość

Powrót neopogaństwa. Przypadek astrologii
Radosław Broniek OP
Duchowość ateistyczna. Perspektywa psychologiczna

Jarosław P. Piotrowski 
Czy we współczesnej nauce jest miejsce

na duchowość?
Wojciech P. Grygiel FSSP
Możliwości i ograniczenia psychologii. Okiem etyka

Barbara Chyrowicz SSpS

Zmierzch antropocenu
– natura i kultura 

Antynatalizm. Lepiej nie być niż być
Marek Nowak OP
Których technologii się bać?

Mariusz Flasiński
Odpowiedzialność za przyszłość

Barbara Żmuda-Frydrychowska

Cnoty w epoce zamętu
prawda i szczęście 

Spiski i fake newsy
Kacper Izdebski OP, Łukasz Pasich OP
Dlaczego dobrzy ludzie są wyprowadzani na manowce przez fałszywe autorytety?

Julian Stolarczyk OP
Roztropni ryzykują bardziej

Piotr Tasak OP

wyjście

Czy kultura może się skończyć?
Agnieszka Czepielik OPs


dominikalia teofila 

800 lat dominikanów w Polsce. Czy jest co świętować?
Łukasz Wiśniewski OP, Jan Andrzej Kłoczowski OP, Józef Puciłowski OP,
Tomasz Nowak OP, Tomasz Grabowski OP, Łukasz Miśko OP,
Michaela Pawlak OP, Roman Bielecki OP, Szymon Popławski OP, Judyta Wolnik OP


7
obrazekJPEG15
4
obrazekJPEG14
5
obrazekJPEG19
2
obrazekJPEG17
6
obrazekJPEG18
3
previous arrowprevious arrow
next arrownext arrow

Game over

Piotr Tasak OP

Pobożne średniowiecze widziało w człowieku koronę stworzenia. Niezwykłą istotę, która harmonijnie łączy to, co w górze, z tym, co na dole, duszę z ciałem, intelekt z materią. Bóg, kształtując Adama, stworzył go według doskonałych proporcji, a poszczególne elementy jego ciała skrywają w sobie pierwiastki wszystkich stworzeń: kości są twarde jak kamień, włosy piękne jak trawa, a oddech porusza piersią jak wiatr powietrzem. Te same boskie prawa, które rządzą ruchem planet i gwiazd, zawarte są w nas jak w miniaturze: okrągła głowa odpowiada firmamentowi, ruch myśli to nic innego, jak okrążenia ciał niebieskich, a dusza jest jak ognista kula, która rozświetla nasze wnętrze. Człowiek stanowi zatem doskonały obraz wszechświata – mikrokosmos, w którym można dostrzec ład makrokosmosu. Badając jeden wymiar, zdobywamy informację o drugim, i odwrotnie.

Dla żyjących w XXI wieku taki opis jest na wskroś naiwny. Daleko nam do poetyckich przenośni, wolimy twardo stąpać po ziemi. Niemniej jednak możemy skorzystać z zaproponowanej proporcji i zastanowić się, co kondycja dzisiejszego człowieka mówi o świecie, i odwrotnie. Niestety, musimy najpierw skorygować starą sielską terminologię. Wyraźnie widzimy dziś bowiem, że człowiek jest raczej chaosem niż kosmosem. Mikrochaosem, w którym spotykają się wszystkie sprzeczności makrochaosu. Ponadto, trudno nie odnieść wrażenia, że ostatnio tego chaosu robi się coraz więcej.

Człowiek jest raczej chaosem niż kosmosem. Mikrochaosem, w którym spotykają się wszystkie sprzeczności makrochaosu. Ponadto, trudno nie odnieść wrażenia, że ostatnio tego chaosu robi się coraz więcej.
Piotr Tasak OP, Game over

W tym numerze „Teofila” bierzemy pod lupę tezę, że kończy się pewna epoka. Niepokój, który odczytujemy w naszej cywilizacji, zwiastuje nieuchronne metamorfozy. Wydaje się, że zakończyliśmy właśnie kulturową grę, której reguły dobrze znaliśmy, i otwieramy drzwi do nowej ery. Co się kończy? Co się zaczyna? Te pytania będą nam towarzyszyć podczas lektury Game over. Wspólnie z naszymi autorami zbadamy strukturę mikro- i makrochaosu, którego doświadczamy, oraz zaproponujemy, jak sobie z nim poradzić. Wam pozostawiamy ocenę wiarygodności naszej diagnozy.

Zatem czy jesteśmy świadkami końca? Twierdzącej odpowiedzi na to pytanie udziela Justyna Melonowska w artykule otwierającym numer. Jej esej diagnozujący kondycję zachodniej cywilizacji stanowi dla nas mapę gorących punktów, na które powinniśmy zwrócić uwagę, analizując przełom w kulturze.

W pierwszej części numeru zatytułowanej Fin de siècle komentujemy trzy schyłkowe wydarzenia polityczno-społeczne, które miały miejsce na naszych oczach. Śmierć królowej Elżbiety II prowadzi Bede Mullensa OP do refleksji na temat nostalgii. Rozważa on transformację monarchii w XX wieku oraz jej symboliczną i psychologiczną funkcję w dzisiejszym świecie. W drugim artykule Erik Ross OP podejmuje temat katolicyzmu w Polsce, ubolewając, że jego przewidywania sprzed kilku lat dotyczące upadku chrześcijańskiego społeczeństwa się sprawdziły. Natomiast dla Szymona Bialika OP egzemplifikacją tego, co stało się z naszą cywilizacją i z jej wizjami historiozoficznymi, jest katastrofa czarnobylska. W tekście Kronika przyszłości komentuje on dojmujące poczucie schyłkowości w naszej kulturze.

W drugim rozdziale Spazmy duszy mierzymy się z głębokimi potrzebami człowieka wobec ich współczesnej frustracji. Radosław Broniek OP przygląda się zyskującej ostatnio na popularności astrologii. Pokazuje on, jak dzisiejsza ucieczka od wiary i rozumu oraz bezradność wobec rzeczywistości cofają naszą kulturę do zawierzenia się gwiazdozbiorom i magicznym kryształom. Kolejny artykuł stawia nas przed pytaniem, czy można odrzucić Absolut, ale jednocześnie troszczyć się o „coś więcej”. Jarosław Piotrowski analizuje w nim temat duchowości ateistycznej i wyjaśnia, jaki ma ona wpływ na ludzką psychikę. Następnie przechodzimy do refleksji księdza Wojciecha Grygiela FSSP: Czy we współczesnej nauce jest miejsce na duchowość? Autor usiłuje wyleczyć zarówno zachodnie chrześcijaństwo, jak i dzisiejszą kulturę ze schizofrenii wiary i rozumu oraz pokazuje, że sama nauka może być formą duchowego rozwoju. Rozdział zamyka rozmowa z siostrą Barbarą Chyrowicz SSpS, w której próbujemy wypracować właściwe podejście do psychologii, etyki i duchowości oraz przedstawiamy praktyczne reguły interakcji naszego zdrowia psychicznego i etycznego.

W trzeciej sekcji Zmierzch antropocenu towarzyszy nam idea nadaktywności człowieka, która może prowadzić do zagłady planety i ludzkości. Marek Nowak OP dokonuje przeglądu stanowisk na rzecz zaprzestania prokreacji, biorąc na warsztat antynatalizm zarówno w historycznym, jak i współczesnym wydaniu. Kolejny esej mierzy się z problemem technologii i technofobii. Szalony rozwój techniczny przyprawia nas o zawrót głowy. Mariusz Flasiński próbuje uporządkować nasze intuicje, by wskazać, których technologii faktycznie należy się bać, a które są dla nas bezpieczne. Rozdział kończymy pytaniem o odpowiedzialność za przyszłość. Barbara Żmuda-Frydrychowska analizuje nasz etyczny stosunek do środowiska i sugeruje, jak powinniśmy postępować, by w racjonalny i odpowiedzialny sposób respektować ekosystem ziemi oraz zatroszczyć się o przyszłe pokolenia.

W ostatnim rozdziale Cnoty w epoce zamętu zastanawiamy się, w oparciu o współczesne teorie cnót, jak dziś poszukiwać prawdy i dążyć do szczęścia. Na początku Kacper Izdebski OP i Łukasz Pasich OP opisują zjawiska teorii spiskowych i fake newsów oraz pokazują, jak w chaosie faktów i spekulacji zadbać o rzetelne i sprawdzone przekonania. W poszukiwaniu prawdy nie możemy jednak polegać tylko na sobie – potrzebujemy innych ludzi. Dlatego w kolejnym artykule Julian Stolarczyk OP zgłębia zjawisko upadku autorytetów i tłumaczy, jak nasze psychiczne mechanizmy prowadzą nas do błędów. Rozdział zamyka esej mojego autorstwa – Roztropni ryzykują bardziej. Bronię w nim tezy, że szczęście możemy osiągnąć dzięki cnocie roztropności, która jest mocno związana z ryzykiem. Wykazuję także, że tylko takie życie, w którym nie odwracamy się od niepewności, jest życiem wartym przeżycia. Ponieważ jednak dziś powszechnie cenimy wyżej bezpieczeństwo i przewidywalność, to tracimy nadzieję na szczęście. 

Wychodzimy z Game over z pytaniem: Czy kultura może się skończyć? W ramach podsumowującego metastudium Agnieszka Czepielik OPs wyróżnia cztery sposoby rozumienia kultury i na ich podstawie określa kryteria upadku oraz diagnozuje, czy w ich świetle możemy mówić o zagładzie Zachodu. 

Dominikańskim dodatkiem do bieżącego „Teofila” jest ankieta z okazji 800-lecia obecności Zakonu Kaznodziejskiego w Polsce. Poprosiliśmy w niej dziesięcioro dominikanów o podzielenie się opiniami na temat obecnej kondycji zakonu oraz widoków na przyszłość. Ankieta zatem doskonale wpisuje się w szerszą tematykę końca gry. 

Mikro- i makrochaos, które wnikliwie analizujemy w tym numerze, opisują zarówno naszą kulturę, jak i poszczególne jednostki, w tym także siostry i braci świętujących jubileusz. Życzymy Wam, by wspólne badanie potrzeb, zmartwień i frustracji naszego społeczeństwa w trakcie lektury Game over okazało się intelektualnym wsparciem oraz inspiracją do przebudowy upadającego kosmosu.